پرخاشگری کودکان چیست؟
پرخاشگری کودکان یک اشکال اساسی رفتاری ارتباطی است.
پرخاشگری کودکان چنانچه تکرار شونده و مداوم باشد و بهبود نیابد، عاملی برای آسیب رساندن به رشد سایر مهارتهای کودک خواهد شد.
نشانه های پرخاشگری کودکان
پرخاشگری کودکان ممکن است از هجده ماهگی به بعد توسط والدین مشاهده شود.
این حالت بستگی به علت اصلی آن و در طول زمان تشدید خواهد شد و یا اینکه از بین خواهد رفت.
زمانی که پرخاشگری کودکان تعدیل نمی شود و ادامه می یابد؛ رسیدگی والدین بسیار ضروری است.
نادیده گرفتن نشانه های پرخاشگری کودکان، یا چشم پوشی از خشونت در دوران کودکی می تواند منجر به بروز اختلالات رفتاری جدی در کودک و مشکلات فراوان برای خانواده شود.
بنابراین نشانه های زیر را جدی بگیرید:
- طغیان های شدید تهاجمی حتی در مسائل جزئی.
- کج خلقی خارج از کنترل.
- دوری گزیدن از همسالان، والدین و یا خواهر و برادر.
- علاقه نشان دادن به محتوای خشونت آمیز در کارتون ها، فیلم ها و یا بازی ها.
- آسیب رساندن به حیوانات و حشرات.
- بی توجهی نسبت به احساسات دیگران.
- بروز رفتارهای تکانشی و پرخاشگرانه نظیر تهدید، تخریب اموال و غیره.
- درگیری با همسالان در بازی ها و یا همکلاسی ها در محیط آموزشی.
- عدم نظم و قانون پذیری.
- احساس طردشدگی مداوم.
- بروز رفتار های خودآزار.
- تهدید به استفاده از خشونت در تعاملات اجتماعی.
- ضربه زدن اعم از کتک زدن خواهر، برادر یا والدین و لگد زدن به همکلاسی ها.
- واکنش فیزیکی ناخواسته و داشتن واکنش های تهاجمی.
- پاسخ تکانشی یعنی نشان دادن تکانشگری یا انجام مکرر امور بدون فکر کردن.
- بیقراری و عدم یکجانشینی به صورت تکرارشونده.
- به دردسر افتادن در محیط های متفاوت.
علل پرخاشگری کودکان
پرخاشگری کودکان می تواند علت های متفاوتی داشته باشد که در ادامه به اصلی ترین آنها اشاره شده است:
تاخیر کلامی کودکان:
زمانی که کودک در نقاط عطف به رشد کلامی نرسد؛ برای بیان درخواستهایش ممکن است پرخاش کند.
وقتی در برقراری ارتباط کلامی اشکال داشته باشد و نتواند حالات مساعد و یا نامساعدش را برای اطرافیان توصیف کند؛ عصبانی شدن یک راهکار می شود که هم توجه بگیرد و هم به محیط بفهماند که مساله ای هست.
به همین جهت به موقع حرف زدن کودکان بسیار اهمیت دارد.
تاخیر کلامی علاوه بر پرخاشگری می تواند منجر به بروز تاخیر در سایر مهارتهای رشدی کودکان شود.
تاخیر شناختی کودکان:
کودکان برای برقراری تعامل مثبت با محیط به داشتن مهارتهای قوی درکی شناختی به تناسب سن، نیازمندند.
یعنی کودک بتواند موقعیت را بفهمد و متناسب با آن موقعیت رفتار کند.
وقتی کودک مطمئن نیست که چگونه یک درگیری را مدیریت کند و حتی در یک موقعیت بازی با همسالانش چگونه عمل کند؛ ضربه زدن ممکن است برای او اولین پیش‌فرض باشد.
بنابراین گاهی پرخاشگری کودکان کاملا از روی ندانستن و نفهمیدن کودک اتفاق می افتد.
در این موارد نیز به علت وجود تاخیر در درک و شناخت کودک؛ والدین می بایست از طریق مداخلات کاردرمانی، پیگیر رفع مشکل باشند.
تاخیر در رشد اجتماعی کودکان:
عدم کسب مهارتهای اجتماعی به تناسب سن می تواند از دیگر دلایل بروز پرخاشگری کودکان باشد.
کودک توانایی برقراری صحیح ارتباط و دوست یابی را ندارد. بنابراین به رفتارهای پرخاشگرانه روی می آورد.
می توانید در این بخش مهارتهای اجتماعی فرزندتان را به تناسب سن، از طریق چک لیست ارزیابی کنید.
تداوم و عدم درمان مشكلات اضطرابي:
اگر اضطراب کودک درمان نشود و تداوم پیدا کند پس از مدتی با بروز رفتارهای پرخاشگرانه و عصبانیت مداوم او همراه خواهد شد.
یعنی رفتارهای اضطرابی او با عصبانیت همراه می شود که رسیدگی به این مساله بسیار ضروری است.
داشتن الگوي نامناسب رفتاري:
چنانچه الگوی رفتاری کودک که می تواند یک شخصیت کارتونی، فردی که بسیار دوستش دارد و … یک فرد عصبانی باشد؛ کودک هم به تبعیت از آن الگو رفتاری پرخاشگرانه و توام با عصبانیت خواهد داشت.
والدين پرخاشگر:
اگر والدینی عصبانی هستید، فرزند شما هم عصبانی می شود چون کودکان آیینه والدینشان هستند.
کودکان در طی دوران رشد مهارتهای رفتاری و ارتباطی؛ تمامی رفتارها و کلام والدین را تقلید می کنند.
كمبود اعتماد به نفس:
وقتی کودک نمی تواند از توانمندیهایش به درستی استفاده کند و آنها را بروز دهد و تصویر مثبتی از خودش داشته باشد، با عصبانیت وارد تعاملات اجتماعی خواهد شد.
عدم توانايي در كنترل موثر هيجانات و احساسات:
کودکان رفته رفته باید یاد بگیرند که احساسات و هیجاناتشان را به درستی ابراز کنند حال مثبت باشد و یا منفی.
اما ناتوانی در بروز احساسات یکی از عواملی است که منجر به عصبانی شدن کودک می شود و در واقع تنها شیوه ای است که می تواند هیجاناتش را بروز دهد.
شیوه های نادرست فرزندپروری:
والدین حتی آرام هم می توانند با به کارگیری روشهای نادرست فرزندپروری، کودکانی پرخاشگر تربیت کنند.
از روش های نادرست زیر در فرزندپروری اجتناب کنید:
- توجه به رفتارهای منفی کودکان
- بی توجهی به دستورپذیری و قانون پذیری کودکان
- ایزوله کردن کودک و اجتناب از تعامل مستقل او با محیط و همسالان
- روش های بیش از حد سخت گیرانه
- بی توجهی به رشد و استقلال کودکان
ديدن صحنه هاي خشونت آميز:
پرخاشگری کودکان می تواند به علت مشاهده مداوم فيلمها و كارتونها و یا انجام بازی هایی با محتوای خشونت آمیز، شکل گیرد.
وجود اختلال جدی تر:
گاهی پرخاشگری کودکان یک نشانه ثانویه از وجود اختلالات جدی تر است.
اختلال نقص توجه – بیش فعالی، اختلالات یادگیری، اختلال اتیسم، اختلالات رفتاری می توانند باعث بروز و تشدید پرخاشگری کودکان شوند.
از پرخاشگری کودکان پیشگیری کنید
بیش از حد واکنش نشان ندهید.
رفتار منفی را مسدود کنید و توجه نشان ندهید. منتظر باشید تا رفتار خوب مانند استفاده از کلمات به جای پرخاش، برای درخواست های کودک، تقویت شود.
گاهی اوقات، کودکان خردسال پرخاشگرانه رفتار می کنند چون واکنش های بزرگی دیده اند.
بنابراین مطمئن شوید که فقط به رفتار خوب توجه می کنید.
پاداش دادن به رفتار خوب، استراتژی قدرتمندتری از تنبیه رفتار بد است.
ورزش کودکان بسیار ضروری است.
فرصت هایی برای فعالیت های بدنی کودک بسازید. با او برقصید. به پارک بروید و با هم بدوید. بازی های حرکتی مختلف را انجام دهید.
چقدر خوب است که متناسب با سن کودک و به صورت منظم؛ در یک کلاس ورزشی او را ثبت نام کنید.
موقعیت های موفقیت آمیز بسازید.
موفقیت در فعالیتها می تواند باعث احساس نشاط و آرامش در کودکان شود.
طوری برنامه ریزی کنید که کودک بتواند با تلاش خودش در موقعیتهایی متفاوت، موفق شود.
مثلا مشارکت با شما در فعالیتی خاص و یا یادگیری مهارتی که برایش لذت بخش است.
همچنین از مشارکت در موقعیتهای استرس زا که احتمالا فرزندتان توفیق زیادی در آن نخواهد داشت، اجتناب کنید.
انتظاراتتان را تعدیل کنید.
بیش از حد توانمندی های کودک از او انتظار نداشته باشید. با انبوهی از فعالیتهای مختلف فرزندتان را دچار اضافه بار نکنید.
گاهی داشتن توقع بیش از حد از کودکان، مخصوصا در والدین کمال گرا ؛ منجر به بروز پرخاشگری کودکان می شود.
هیچ انسانی نمی تواند در همه زمینه ها موفق عمل کند.
الگوی رفتاری صحیحی به کودک نشان دهید.
در بازی های و فعالیتها، رفتارهای توام با مهربانی و همدلی را به کودکان یاد دهید. از خشونت و جنجال نزد کودک جدا بپرهیزید.
اجازه دهید محیط خانه تا حد امکان پر از نشاط و آرامش باشد و کودکان این سرزندگی را از محیط خانه بیاموزند.
هرگز و به هیچ عنوان کودک را تنبیه بدنی نکنید.
این یک خط قرمز است که متاسفانه گاهی والدین از آن عبور می کنند. عواقب عبور از این خط قرمز گاهی بسیار جبران ناپذیر است.
درمان پرخاشگری کودکان در کلینیک کوشا
بهترین درمان برای پرخاشگری کودکان، بهره گیری کودک از مداخلات توانبخشی؛ بازی درمانی، موسیقی درمانی، آی ام تراپی و کاردرمانی است.
به شما درمان دارویی را اصلا توصیه نمی کنیم. چون داروهای تجویزی برای درمان پرخاشگری عوارض بسیاری برای کودکان خواهد داشت.
ابتدا با مداخلات توانبخشی به کودک کمک کنید تا نشانه ها تعدیل و مهارتهای ضروری را کسب کند.
البته در موارد بسیار حاد و تشدید شونده در کودکان بزرگتر، درمان دارویی ممکن است ضروری باشد.
شما می توانید با انجام یک ارزیابی جامع در کاردرمانی و گفتاردرمانی کوشا و شناسایی و ریشه یابی علل پرخاشگری و استفاده از مداخلات کاردرمانی که به شما توصیه می شود، برای همیشه به رنج فرزندتان پایان دهید.
در کاردرمانی و گفتاردرمانی کوشا واقع در محله یوسف آباد تهران، در خلال مداخلات بازی درمانی، موسیقی درمانی و آی ام تراپی، پرخاشگری کودکان درمان می شود.
فراموش نکنید؛ تداوم پرخاشگری کودکان می تواند خطرناک و خطرآفرین باشد.