فلج مغزی کودکان چیست؟
فلج مغزی کودکان (Cerebral Palsy) گروهی از اختلالات است که بر توانایی فرد در حرکت و حفظ تعادل و حالت بدن تأثیر می گذارد.
فلج مغزی شایع ترین ناتوانی حرکتی در دوران کودکی است. در واقع رشد غیر طبیعی مغز یا آسیب به مغز بر توانایی فرد در کنترل ماهیچه های خود تأثیر می گذارد.
علائم فلج مغزی و شدت آن در افراد مختلف متفاوت است. فرد مبتلا به فلج مغزی در وضعیت شدید آن ممکن است برای راه رفتن نیاز به استفاده از تجهیزات ویژه ای داشته باشد یا اصولاً نتواند راه برود و نیاز به مراقبت مادام العمر داشته باشد.
از طرف دیگر، فرد مبتلا به فلج مغزی خفیف ممکن است به درستی راه نرود اما به کمک خاصی هم احتیاج نداشته باشد.
فلج مغزی با گذشت زمان بدتر نمی شود، اگرچه نشانه ها می تواند در طول عمر فرد تغییر کند.
یکی از شایع ترین ناتوانی های حرکتی در دوران کودکی فلج مغزی است.
علائم و نشانه های فلج مغزی در افراد مختلف بسیار متفاوت است. فلج مغزی می تواند کل بدن را درگیر کند، یا ممکن است در درجه اول به یک یا دو اندام یا یک طرف بدن محدود شود.
به طور کلی، علائم و نشانه ها شامل مشکلات حرکتی و هماهنگی، گفتار و بلع، اشکالات رشدی و سایر مشکلاتی است که در ادامه به آنها اشاره شده است.
نشانه ها و علائم فلج مغزی کودکان
علائم و نشانه های فلج مغزی می تواند در افراد مختلف بسیار متفاوت باشد.
فلج مغزی کودکان می تواند کل بدن را درگیر کند، یا ممکن است در درجه اول به یک یا دو اندام یا یک طرف بدن محدود شود.
به طور کلی، علائم و نشانه ها شامل مشکلات حرکتی و هماهنگی، گفتار و بلع، تاخیر در رشد و سایر مشکلات دیگراست. در ادامه به آنها اشاره شده است:
حرکت و هماهنگی
- تغییرات در تن ماهیچه ها، مانند بسیار سفت یا بیش از حد شل بودن.
- باقی ماندن رفلکس های دوران کودکی که باید در سن مشخصی خاموش شوند یا تغییر کنند.
- عدم تعادل و هماهنگی عضلات.
- ترمور یا حرکات غیر ارادی تکان دهنده.
- حرکات آهسته و پیچشی.
- تمرکز حرکات با یک طرف بدن؛ گرفتن تنها با یک دست یا کشیدن یک پا در هنگام خزیدن.
- مشکل در راه رفتن؛ راه رفتن روی انگشتان پا، راه رفتن خمیده، راه رفتن قیچی مانند همراه با زانو زدن، راه رفتن با پاهای بیش از حد باز یا راه رفتن نامتقارن.
- مشکل در مهارت های حرکتی ظریف و دست ورزی؛ بستن زیپ، برداشتن ظروف و یا گرفتن مداد در دست.
گفتار و بلع
- تاخیر در توسعه گفتار.
- مشکل در صحبت کردن.
- مشکل در مکیدن، جویدن یا غذا خوردن.
- آبریزش زیاد یا مشکلات بلع.
اشکالات رشدی
- تاخیر در رسیدن به مراحل مهم مهارت های حرکتی مانند نشستن یا سینه خیز رفتن.
- مشکلات یادگیری.
- ناتوانی های ذهنی.
- تاخیر در رشد اسکلتی عضلانی
سایر نشانه ها
آسیب به مغز می تواند منجر به بروز سایر مشکلات عصبی شود:
- تشنج.
- مشکل شنوایی
- مشکلات بینایی و حرکات غیرطبیعی چشم.
- کم حسی یا بیش حسی.
- مشکلات مثانه و روده ، از جمله یبوست و بی اختیاری ادرار.
- شرایط بهداشت روانی ، مانند اختلالات عاطفی و مشکلات رفتاری.
علل فلج مغزی کودکان
فلج مغزی به دلیل رشد غیرطبیعی مغز یا آسیب به مغز در حال رشد ایجاد می شود.
این آسیب می تواند قبل از تولد کودک، حین تولد کودک و یا در اوایل دوران نوزادی هم رخ دهد.
در بسیاری از موارد، علت آن مشخص نیست. عوامل زیادی می توانند منجر به مشکلاتی در رشد مغز شوند. برخی از مهمترین آنها عبارتند از:
- جهش های ژنی که منجر به اختلالات ژنتیکی یا تفاوت در رشد مغز می شود.
- عفونت های مادر که روی جنین در حال رشد تأثیر می گذارد.
- سکته مغزی جنین، که اختلال در خون رسانی به مغز در حال رشد است.
- خونریزی مغزی که در رحم یا در نوزادی اتفاق می افتد.
- عفونت های نوزادی که باعث التهاب در داخل یا اطراف مغز می شود.
- صدمات به سر نوزاد در اثر سانحه ، مانند تصادف با وسیله نقلیه موتوری، سقوط یا آزار فیزیکی.
- اختلال در اکسیژن رسانی به مغز نوزاد؛ مربوط به زایمان یا زایمان دشوار است، اگرچه خفگی ناشی از تولد بسیار کمتر از آنچه در تاریخ تصور می‌شد، علت آن است.
ریسک بارداری و تولد در فلج مغزی کودکان
در حالی که سهم بالقوه هر یک از عوامل در ابتلای کودک به فلج مغزی محدود است، اما این موارد می تواند ریسک ابتلا به فلج مغزی کودکان را افزایش دهد:
- وزن کم هنگام تولد:
نوزادانی که وزن آنها کمتر از 5.5 پوند (2.5 کیلوگرم) است بیشتر در معرض خطر ابتلا به فلج مغزی هستند. این خطر با کاهش وزن هنگام تولد افزایش می یابد. - چند قلو زایی:
خطر فلج مغزی با تعداد نوزادانی که رحم مشترک دارند، افزایش می یابد. این خطر همچنین می تواند به احتمال تولد زودرس و وزن کم هنگام تولد مرتبط باشد.
اگر یک یا چند نوزاد بمیرند، خطر فلج مغزی در بازماندگان افزایش می یابد. - تولد زودرس:
نوزادانی که زودتر از موعد به دنیا می آیند بیشتر در معرض خطر فلج مغزی هستند. هر چه نوزاد زودتر به دنیا بیاید، خطر فلج مغزی بیشتر است. - عوارض زایمان:
مشکلات حین زایمان و زایمان های پرخطر، ممکن است خطر فلج مغزی کودکان را افزایش دهد.
پیشگیری فلج مغزی کودکان
بیشتر موارد فلج مغزی قابل پیشگیری نیستند، اما می توانید خطرات را کاهش دهید.
اگر باردار هستید یا قصد باردار شدن دارید، می توانید این اقدامات را برای حفظ سلامتی و به حداقل رساندن عوارض بارداری انجام دهید:
- مطمئن شوید که واکسینه شده اید:
واکسن زدن در برابر بیماری هایی مانند سرخجه، ترجیحاً قبل از باردار شدن، ممکن است از عفونتی که می تواند باعث آسیب مغزی جنین شود، جلوگیری کند. - مراقب خودت باش:
هرچه سالم‌تر به دوران بارداری بروید، احتمال ابتلا به عفونتی که منجر به فلج مغزی می‌شود، کمتر می‌شود. - به دنبال مراقبت های اولیه و مداوم قبل از زایمان باشید:
مراجعه منظم به پزشک در طول بارداری راه خوبی برای کاهش خطرات سلامتی شما و جنین داخل رحمتان است.
مراجعه منظم به پزشک می تواند به جلوگیری از زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد و حذف عفونت ها کمک کند. - از الکل، تنباکو و مواد مخدر غیرقانونی خودداری کنید. اینها با افزایش خطر فلج مغزی کودکان، مرتبط هستند.
زمان مراجعه به متخصص مغز و اعصاب کودکان
مداخلات توانبخشی زودهنگام در این کودکان بسیار اهمیت دارد.
بنابراین تشخیص زودهنگام فلج مغزی بسیار مهم است.
در صورت مشاهده نشانه ها و همچنین نگرانی در مورد عملکردهای فرزندتان به عنوان مثال کاهش آگاهی و هوشیاری نسبت به محیط، حرکات غیرعادی و یا نامناسب بودن تن ماهیچه ها، اختلال در هماهنگی و تعادل، مشکلات بلع، عدم تعادل عضلات چشم و یا سایر اشکالات و تاخیرات رشدی حتما به پزشک متخصص مراجعه نمایید.
توانبخشی کودکان فلج مغزی ضروری است
اختلال مغزی که باعث فلج مغزی می شود با گذشت زمان تغییر نمی کند. بنابراین علائم معمولاً با افزایش سن بدتر نمی شوند.
با این حال، با بزرگ شدن کودک، برخی علائم ممکن است کم و بیش آشکار شود.
کوتاه شدن ماهیچه ها و سفتی عضلات در صورت عدم درمان می تواند بدتر شود.
چنانچه کودک از متخصص مغز و اعصاب اطفال تشخیص فلج مغزی را گرفته باشد؛ ضرورتا می بایست با توجه به نوع اشکالات از مداخلات توانبخشی استفاده کند.
اگر وضعیت کودک حاد باشد این مداخلات منجر به نگهداری شرایط و جلوگیری از وخیم تر شدن اوضاع می شود.
اما چنانچه وضعیت کودک متعادلتر باشد مداخلات توانبخشی در قالب کاردرمانی ذهنی و جسمی، بازی درمانی، موسیقی درمانی و گفتاردرمانی می تواند کمک کند تا کودک از حداکثر توان و ظرفیتی که دارد برای رسیدن به استقلال، بهره مند شود.
کاردرمانی و گفتاردرمانی کوشا در منطقه یوسف آباد تهران، در این مسیر همراه شماست. با ما تماس بگیرید.