اختلال ریاضی کودکان چیست؟
اختلال ریاضی کودکان یک اختلال یادگیری است. اختلال ریاضی بر توانایی کودک در انجام تمامی محاسبات ریاضی تأثیر می گذارد.
وجود دشواری مداوم در یادگیری ریاضی و ناتوانی در فهم و درک آن، می تواند نشان دهنده گونه ای از اختلالات یادگیری در کودکان باشد.
از این اختلال به عنوان اختلال ریاضی (dyscalculia ) نام می برند. اما در واقع کودک اشکالات اساسی و پایه ای در گیرنده های یادگیری خود دارد. به گونه ای که مانع می شود تا بتواند درک صحیحی از ریاضیات داشته باشد.
درست مانند اختلال دیکته نویسی و اختلال خواندن که بخش هایی از مغز را که مربوط به نوشتن و خواندن است مختل می کند.
علائم این عارضه معمولاً در دوران کودکی ظاهر می‌شود. اما بزرگسالان ممکن است بدون اینکه بدانند اختلال ریاضی داشته باشند.
البته این مساله نباید با بی علاقگی به درس ریاضیات اشتباه گرفته شود. گاهی اوقات برخی افراد علاقه ای به ریاضی ندارند. ضمن اینکه در درک و شناخت این علم هم دشواری ندارند.
بلکه شاید بی انگیزه هستند و تنها برای عبور از آزمونها مجبور به تمرین و مطالعه می شوند. که خب مساله ای بسیار طبیعی است.
اما اختلال زمانی است که فرد یک سلسله اشکالات به هم وابسته ای دارد که مجموعا مانع درک و فهم ریاضیات می شود که در ادامه به آنها اشاره شده است.
اختلال ریاضی چه کودکانی را تحت تاثیر قرار می دهد؟
اختلال ریاضی ممکن است برای هر کودکی اتفاق بیفتد. اما معمولا زمانی که کودکان در چند سال اول دبستان هستند یعنی بین 6 تا 9 سالگی؛ علائم اختلال کاملا آشکار می شود.
اختلال ریاضی ناشایع اما گسترده است. کارشناسان تخمین می زنند که این اختلال بین 3 تا 7 درصد از مردم در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار می دهد.
به طور کلی، اختلالات پایه در امر یادگیری رو به گسترش است. در یک تقسیم بندی می توان این اختلالات را به شرح ادامه نام برد:
- اختلال ریاضی: این اختلال یادگیری بر توانایی فرد در انجام ریاضی تأثیر می گذارد.
- اختلال خواندن: این اختلال یادگیری بر توانایی فرد در خواندن تأثیر می گذارد.
- اختلال دیکته نویسی: این اختلال یادگیری بر توانایی فرد در نوشتن تأثیر می گذارد.
در حالی که همه این اختلالات متفاوت هستند، اما معمولا تحت یک تشخیص با عنوان “اختلال یادگیری خاص” قرار می گیرند؛ که مداخلات درمانی هریک نیز متفاوت است.
اختلال ریاضی کودکان چگونه بر مغز تأثیر می گذارد؟
کودکانی که اختلال ریاضی دارند عملکرد مغزی متفاوتی نیز دارند. تنوع عصبی اصطلاحی است که توضیح می دهد چگونه هیچ دو نفر مغز یکسانی ندارند و مغز همه به روشی کاملا منحصر به فرد شکل می گیرد و رشد می کند.
برای کودکان مبتلا به اختلال ریاضی، این بدان معناست که مغز آنها متفاوت از مغز کودکی است که اختلالات یا شرایطی ندارد که بر عملکرد مغز آنها تأثیر بگذارد.
حل یک مسئله ریاضی مانند “2+2 =؟” ممکن است ساده به نظر برسد. اما برای انجام آن نیاز به چندین مهارت مختلف و مدیریت مناطق متفاوتی از مغز است.
در کودکان مبتلا به اختلال ریاضی این عملکردهای مغز که در ادامه به آنها اشاره شده است؛ با اشکال مواجه می شود:
پردازش دیداری:
چشمان شما کل مسئله ریاضی را می بیند و اجزا را برای پردازش به مغز شما می فرستد.
حافظه کوتاه مدت:
شما از حافظه کوتاه مدت خود استفاده می کنید تا در حین کار بر روی آن، جزئیات مسئله ریاضی را حفظ کنید. به عنوان مثال، مقادیر اعداد، نمادها و ترتیب ظاهر شدن آنها.حافظه بلند مدت:
شما به این نوع حافظه دسترسی دارید تا فرآیند حل یک مسئله ریاضی را به خاطر بسپارید. در این حالت، مغز شما بر اساس علامت مثبت و علامت مساوی تشخیص می دهد که این یک مساله جمع و یا غیره است.
درک مفهوم عدد:
مغز شما نماد “2” را به این درک که نشان دهنده یک مقدار یا کمیت خاص است ترجمه می کند. کودکان معمولاً این اصل را با مثال هایی مانند میوه ها یا حیوانات می آموزند.
پردازش و محاسبه:
این فرآیند همه موارد فوق را متحد می کند و به شما کمک می کند آن 2+2=4 را حل کنید.
مهارت های ادراک کلامی:
ممکن است در فهمیدن و نام بردن اصطلاحات ریاضی ،فهمیدن و نام بردن اعمال و مفاهیم ریاضی و تبدیل جنبه های نوشتاری به نماد های ریاضی مشکل داشته باشند؛مثلا ممکن است مفاهیم چپ و راست، بزرگ و کوچک، جمع و تفریق را نتوانند به درستی متوجه شوند و تفکیک کنند.
مهارت های شناختی:
ممکن است در شناسایی و درک نمادها و مرتب کردن مجموعه اعداد مشکل داشته باشند؛ مثلا نماد + ، – ، /، = و … را نتوانند به درستی تمیز دهند و درک تفاوت محاسبه با هر نماد برایشان دشوار است.
اشکال عمده در مهارت های ریاضي:
ممكن است در رعایت توالی عملیات ریاضی، شمارش و یادگیری جدول ضرب و انجام محاسبات ریاضی دچار مشکل باشند؛ به طور مثال ممکن است کودک نتواند عمل جمع کردن ۲ عدد یا بیشتر را باهم انجام دهد.مهارت های مربوط به توجه و تمرکز:
فاکتورهای توجهی کودک مهارتهای پردازش دیداری، شنیداری و … دچار اشکال است یعنی نمی تواند به خوبی گوش کند و به خوبی ببیند و به تناسب دریافتهایش بازخورد مناسبی داشته باشد.
برای یک کودک در وضعیت طبیعی عملکرد مغز؛ تمام فرآیندهای فوق همانطور که انتظار می رود، کار می کنند. مهارتهای برشمرده نیز به تناسب سن کسب خواهد شد.
اما کودکان مبتلا به اختلال ریاضی و البته بسته به شدت اشکال در آنها، با بخش‌های خاصی از این روند دست و پنجه نرم می کنند و دچار چالش می شوند. ضمن اینکه مهارتهای مربوطه به تناسب سن رشد نمی کند و معمولا با تاخیر همراه است.
نشانه های اختلال ریاضی کودکان چیست؟
علائم اختلال ریاضی کودکان به این بستگی دارد که کودک با کدام بخش از فرآیند درک و پردازش ریاضیات بیشتر دچار اشکال و چالش است.
همچنین می‌تواند به سن کودک و موقعیت‌هایی که اغلب با آنها مواجه می‌شود بستگی داشته باشد.
نشانه های اختلال ریاضی کودکان خردسال
برای کودکان بسیار کوچک، شایع ترین علائم شامل مشکلات زیر است:
- اشتباه می شمارد.
- در یادگیری طوطی وار اعداد مثلا یک تا 5 یا یک تا ده اشکال دارد.
- در درک مفهوم عدد اشکال دارد. مثلا دادن دو عدد سیب یا گرفتن سه عدد ماشین.
- در شناخت نمادهای ریاضی و اشکال هندسی اشکال دارد. مانند علامت ضربدر و یا شکل دایره.
- در ترتیب و توالی دچار اشکال می شود. مانند شناخت و فهم اولین تا آخرین.
- در یادگیری و فهم نمادهایی مانند پول و سکه دچار اشکال می شود.
نشانه های اختلال ریاضی کودکان در سن مدرسه
هنگامی که کودکان در حدود سن 6 سالگی مدرسه را شروع می کنند، علائم اختلال ریاضی کودکان اغلب توجه را به خود جلب می کند. برای این کودکان، علائم شامل مشکلات زیر است:
- مسائل ریاضی را درک نمی کند.
- ریاضیات اولیه مانند جمع، تفریق و ضرب را یاد نمی گیرد.
- پیوند یک عدد (1) به کلمه مربوطه آن (یک) برایش دشوار است.
- کسرها را درک نمی کند.
- درک نمودارها برایش دشوار است.
- در تجسم فضایی و جهت یابی اشکال دارد.
- توانایی شمارش پول را ندارد.
- شماره تلفن یا کد پستی را به خاطر نمی سپارد.
- در درک زمان و خواندن ساعت اشکال دارد.
- هنگام حل مسئله اعداد را در ذهن خود نگه نمی دارد و فراموش می کند.
- محاسبات مبتنی بر انگشتان است.
نشانه های رفتاری و اضطرابی اختلال ریاضی کودکان
کودکان مبتلا به اختلال ریاضی ممکن است در هنگام مواجهه با موقعیت هایی که ریاضی ضروری است؛ نشانه های رفتاری نشان دهند. این علائم رفتاری اغلب عبارتند از:
- اضطراب (از جمله اضطراب امتحان) یا حتی وحشت.
- تحریک، عصبانیت یا پرخاشگری (مانند عصبانیت در کودکان کوچکتر).
- ترس (از جمله ترس یا حتی فوبیا از رفتن به مدرسه).
- علائم فیزیکی هر یک از موارد فوق (تهوع و استفراغ، تعریق، معده درد و غیره)
علل بروز اختلال ریاضی کودکان
محققان مطمئن نیستند که چه چیزی باعث اختلال ریاضی کودکان می شود و تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.
اما بر اساس برخی تحقیقات که بر نحوه ساختار و عملکرد مغز کودکان مبتلا به اختلال ریاضی، متمرکز بوده است؛ می توان به عوامل زیر اشاره کرد:
رشد مغز:
محققان از ابزارهای تصویربرداری مغزی روی افراد مبتلا به اختلال ریاضی و افراد فاقد آن برای بررسی علل احتمالی استفاده می کنند. آنها تفاوت هایی در ماده خاکستری و تغییرات در سطح، ضخامت و حجم مغز در نواحی مسئول یادگیری، حافظه و تصمیم گیری پیدا کرده اند.
ژنتیک:
اگر والدین یا خواهر و برادر کودک نیز مشکلاتی با ریاضیات و یا اختلال ریاضی به معنای خاص دارند؛ ریسک ابتلای کودک نیز افزایش خواهد یافت.
محیط:
تحقیقات نشان می دهد که اختلال ریاضی ممکن است با قرار گرفتن در معرض الکل؛ زمانی که کودک در رحم مادر است، مرتبط باشد. تولد زودرس و وزن کم هنگام تولد نیز ممکن است نقش داشته باشند زیرا با تاخیر در رشد مغز مرتبط هستند.آسیب مغزی:
مطالعات نشان می‌دهد که اگر در قسمت‌های خاصی از مغز کودک صدمه یا آسیب جدی ایجاد شود، ممکن است کودک در درک مسائل ریاضی و اعداد با مشکل مواجه شود.
به این حالت اختلال ریاضی اکتسابی می گویند.اختلال ریاضی به عنوان یک اشکال ثانویه:
در برخی موارد، مشکل کودک با ریاضیات ممکن است به اختلال ریاضی مرتبط نباشد. بلکه یک عارضه ثانویه از سایر اختلالات است که در ادامه به آنها اشاره شده است:
- اختلال اضطرابی یا اضطراب مرتبط با ریاضی
- اختلالات یادگیری
- اختلال نقص توجه بیش فعالی
- اختلال اتیسم
- افسردگی
- اختلال خواندن
- اختلال دیکته نویسی
- سایر مسائل مربوط به سلامت روان
درمان اختلال ریاضی کودکان در کاردرمانی و گفتاردرمانی کوشا
با توجه به توضیحات ارائه شده؛ زمانی که کودکی اختلال ریاضی داشته باشد؛ مشکل فقط عدم درک ریاضیات نیست.
بلکه اشکال در مهارتهایی است که برای داشتن یک زندگی مستقل و پرنشاط، ضروری است. مهارتهای درک کلامی، مهارتهای شناختی، مهارتهای پردازش دیداری و سایر مهارتهایی که ضروری است.
بنابراین عدم درمان و رسیدگی قطعا در بزرگسالی دشواری های زیادی را در پی خواهد داشت.
ضمن اینکه درمان اختلال ریاضی در بزرگسالی عملا غیر ممکن است.
مهارتهای کلامی، توجهی ، شناختی و … می بایست در کودکان به صورت هماهنگ و همگن رشد کند تا کودک بتواند از تمامی ظرفیتهایش برای استقلال بهره مند شود.
برای درمان هم می بایست مستقیما بر روی رشد مهارتهای اساسی و انچه که اشکال هست کار شود. که این امر فقط از طریق مداخلات بهنگام، منظم و مداوم کاردرمانی امکان پذیر خواهد بود.
تنها درمان تخصصی اختلال ریاضی کودکان؛ مداخلات کاردرمانی در اشکال متفاوت آن است.
در کاردرمانی و گفتاردرمانی کوشا واقع در محله یوسف آباد تهران؛ اختلالات یادگیری و اختلالات رياضي در كودكان، از طریق مداخلات آی ام تراپی، کاردرمانی ذهنی و موسیقی درمانی و با انجام تمرینات و فعالیتهای مستمر و هدفمند، بهبود قابل توجهی نشان می دهد.
یکی از منابع مطلب فوق را می توانید در اینجا مطالعه کنید.