مهارتهای حرکتی ظریف کودکان چیست؟
مهارتهای حرکتی ظریف به بیان ساده اصطلاحی است که برای توصیف انجام حرکات پیچیده، دقیق و ظریف دست ها، استفاده می شود.
مهارتهای دست ها برای دستکاری، کنترل و استفاده از اشیا، داشتن دست خطی خوانا، غذا خوردن، آراستن و پوشیدن مستقل لباس و غیره همه به کیفیت رشد مهارتهای ظریف کودکان بستگی دارد.
اگر در کودک این مهارت ضعیف باشد، اغلب در مدرسه از نظر نوشتن کندتر از همسالانش عمل میکند.
به بیشترین کمک نیاز دارد. کارهای روزمره را سخت انجام می دهد و یا در انجام کارهای ظریف بیش از حد لازم زمان نیاز دارد.
در مطلب پیش رو چک لیست ارزیابی مهارتهای ظریف کودکان به تفکیک رده سنی آمده است.
در هر مرحله پیش فرض بر آن است که کودک به نقاط عطف در سنین پایین تر دست یافته است.
در هر سن اشکالات و پیامدهای احتمالی نرسیدن به نقاط عطف رشد مهارتهای ظریف هم با عنوان “پیامدهای احتمالی تاخیر” آمده است.
این چک لیست می تواند راهنمای خوبی برای والدین باشد تا چنانچه اشکالاتی در مهارتهای ظریف کودکشان وجود دارد؛ بتوانند با مراجعه به مراکز کاردرمانی، اشکالات را به صورت تخصصی حل و فصل و به توانمندی فرزندشان کمک کنند.
مهارتهای حرکتی ظریف کودکان 0 تا 6 ماه
این فعالیتها را انجام می دهد:
- مشت کردن غیرارادی (در بدو تولد).
- دسترسی کنترل نشده به اشیا (3 ماه).
- مشت کردن داوطلبانه (3 ماه).
- مشت کردن دو دست در هنگام تحریک کف دست ها (3 ماهه).
- مشت کردن یک دست در هنگام تحریک کف دست؛ تفکیک می کند (5 ماه).
- دسترسی کنترل شده به اشیا (6 ماه).
- نشان دادن توجه هنگامی که اشیاء در دست قرار می گیرند.
- دست گرفتن و گرفتن اشیا.
- نگه داشتن اجسام در کف 2 دست (در 3 ماهگی) یا کف یک دست (در 5 ماهگی).
- بازیابی جسمی که در میدان بینایی خود افتاده است، با احساس یا شنیدن آن در محدوده دسترسی.
پیامدهای احتمالی تاخیر :
- رشد و کنترل ضعیف عضلات.
- تاخیر در بازی مستقل.
- تاخیر در رشد حسی به دلیل تعامل تاخیری با اسباب بازی ها و سایر اشیاء حسی.
مهارتهای حرکتی ظریف کودکان 6 تا 12 ماه
این فعالیتها را انجام می دهد:
- می رسد، می گیرد، شی را در دهان می گذارد.
- رهاسازی کنترل شده اجسام.
- گرفتن انبری ایستا (گرفتن با شست و یک انگشت).
- چیزها را با گرفتن انبری (شست و یک انگشت) برمی‌دارد.
- اجسام را از یک دست به دست دیگر منتقل می کند.
- اسباب بازی ها را می اندازد و برمی دارد.
- کوبیدن 2 مکعب در دست، هر دو جسم با هم در خط وسط بدن.
- دست زدن و اشاره با انگشت اشاره.
پیامدهای احتمالی تاخیر :
- رشد ضعیف قدرت دست و انگشتان.
- دستکاری ضعیف اشیا که منجر به تاخیر در مهارت های بازی می شود.
- تاخیر در رشد حسی به دلیل عدم تجربه بازی حسی.
مهارتهای حرکتی ظریف کودکان 1 تا 2 سالگی
این فعالیتها را انجام می دهد:
- برجی از سه بلوک کوچک می سازد.
- چهار حلقه را داخل میله قرار می دهد.
- پنج لگوی میخی را در تخته نگهداره قرار می دهد.
- هر بار دو یا سه صفحه از یک کتاب را ورق می‌زند.
- خط خطی ها شروع می شود.
- دستگیره ها را می چرخاند.
- با حرکت کل بازو رنگ می کند، دست ها را جابجا می کند.
- با کمترین کمک، خود تغذیه می کند.
- قاشق را به دهان می آورد.
- به طور مستقل لیوان را نگه می دارد و می نوشد.
- نگه داشتن و نوشیدن از فنجان به طور مستقل.
- برداشتن اشیاء کوچک با انگشت شست و یک انگشت(گرفتن انبری).
- قرار دادن اشکال در یک مرتب کننده شکل ساده، بدون کمک.
پیامدهای احتمالی تاخیر :
- رشد ضعیف قدرت دست و انگشتان.
- مهارت های بازی مستقل با تاخیر مواجه می شود.
- تاخیر در رشد مهارت های مراقبت از خود (مانند غذا خوردن).
- تاخیر در مهارت های دستکاری.
مهارتهای حرکتی ظریف کودکان 2 تا 3 سالگی
این فعالیتها را انجام می دهد:
- چهار مهره بزرگ را داخل ریسمان می کند.
- تک صفحه های کتاب را ورق می زند.
- با قیچی برش می زند.
- مداد شمعی را با شست و انگشتان نگه می دارد (نه مشت).
- در بیشتر فعالیت ها به طور مداوم از یک دست استفاده می کند.
- حرکات دایره ای، عمودی و افقی را تقلید می کند.
- با کمی عملکرد مچ دست رنگ می کند، نقطه، خطوط، ضربات دایره ای ایجاد می کند.
- خمیر بازی را رول می کند، می کوبد، فشار می دهد و می کشد.
- بدون کمک غذا می خورد.
- ساخت یک برج از 3 تا 5 بلوک کوچک.
- کپی کردن یک توالی ساده از بلوک های رنگی در یک برج.
- پازل های بزرگ و ساده را درست می کند.
پیامدهای احتمالی تاخیر :
- مهارت های خودمراقبتی با تاخیر (مانند غذا خوردن).
- توسعه مهارت پیش از نوشتن با تاخیر.
- تاخیر در دستکاری در اشیاء کوچک مانند اسباب بازی، مداد و قیچی.
- بی انگیزگی و خستگی در هنگام دستکاری اسباب بازی ها و اشیاء کوچک.
مهارتهای حرکتی ظریف کودکان 3 تا 4 سالگی
این فعالیتها را انجام می دهد:
- برجی از نه بلوک کوچک می سازد.
- دایره را کپی می کند.
- شکل بعلاوه را تقلید می کند.
- مواد خاک رس را دستکاری می کند (توپ، مار، کیک و … درست می کند).
- از دست غیر غالب برای کمک و تثبیت اشیا، استفاده می کند.
- کاغذ را با استفاده از قیچی برش می دهد.
- کپی کردن طرح های بلوک تا 6 بلوک.
- باز کردن کیسه های زیپ دار، ظروف و جعبه های ناهار.
- نقاشی و دنبال کردن با مداد روی خطوط ضخیم.
- استفاده از یک دست به طور مداوم برای اکثر فعالیت ها(غلبه طرفی).
- یک مداد را با انگشت شست و انگشتان در طرف مقابل مداد، نگه می دارد.
- دنباله ای از مهره های کوچک را نخ می کند.
- برش تقریبی اطراف تصاویر با قیچی.
- تکمیل 4 تا 6 عدد پازل به هم پیوسته.
- هماهنگ کردن دست ها برای مسواک زدن دندان ها یا شانه کردن موها.
- لباس پوشیدن به طور مستقل شامل دکمه های بزرگ، جوراب و کفش (به استثنای بند کفش، دکمه های کوچک و شروع زیپ روی ژاکت).
پیامدهای احتمالی تاخیر :
- توسعه مهارت پیش از نوشتن با تاخیر.
- ناامیدی و یا اجتناب از کارهای مبتنی بر مداد.
- گرفتن و کنترل ضعیف مداد.
- مهارت های خودمراقبتی ضعیف (مانند غذا خوردن).
- مهارت های نقاشی با تاخیر.
مهارتهای حرکتی ظریف کودکان 4 تا 5 سالگی
این فعالیتها را انجام می دهد:
- برش در امتداد یک خط به طور مداوم.
- نسخه ها و خطوط متقاطع را کپی می کند.
- نامش را کپی و می نویسد.
- اعداد 1-5 را می نویسد.
- حروف را کپی می کند.
- دست غالب به خوبی تثبیت شده است.
- به طور مستقل لباس می پوشد و در می آورد.
- هماهنگی کامل دست ها برای مسواک زدن دندان ها یا شانه کردن موها.
- کپی 9 مدل بلوک.
- کپی کردن دایره، ضربدر و مربع.
- مداد را صحیح نگه می دارد.
- رنگ آمیزی داخل خطوط را انجام می دهد.
- رنگ آمیزی یک تصویر کامل را انجام می دهد.
- کپی کردن تصاویر ساده با استفاده از اشکال هندسی.
- تلاش مستقل برای کشیدن طیف وسیعی از تصاویر.
- باز کردن کیسه های زیپ دار، ظروف و جعبه های ناهار.
- تکمیل پازل های پیچیده تر.
پیامدهای احتمالی تاخیر :
- مشکلات در دست گرفتن و نوشتن با مداد.
- اشکال و تاخیر در یادگیری نوشتن نام و سایر حروف الفبا.
- وابستگی به مراقبان برای فعالیت های روزانه مانند لباس پوشیدن.
- ناامیدی و یا اجتناب از فعالیتهای نوشتاری.
مهارتهای حرکتی ظریف کودکان 5 تا 6 سالگی
این فعالیتها را انجام می دهد:
- اشکال هندسی ساده را برش می دهد.
- مثلث را کپی می کند.
- رنگ ها کاملا در خطوط است.
- مداد را کاملا صحیح گرفته و از انگشتان برای ایجاد حرکت استفاده می کند (نه مچ).
- در کاردستی ها به صورت صحیح می چسباند.
- می تواند نقاشی های اساسی بکشد.
- هماهنگ کردن دست ها برای مسواک زدن دندان ها یا شانه کردن موها.
- مدل های لگو اختصاصی می سازد.
- لباس پوشیدن و درآوردن لباس به طور مستقل .
- نوشتن اعداد 1-10 به طور مستقل.
- برش و چسباندن و ساخت کاردستی های خلاق.
- کشیدن تصاویر اولیه.
- باز کردن کیسه های زیپ دار، ظروف و جعبه های ناهار.
- استفاده از چاقو و چنگال برای غذاهای نرم.
- تکمیل یک پازل 20 عددی.
پیامدهای احتمالی تاخیر :
- در یادگیری حروف و اعداد مشکل ایجاد می شود.
- دست خط ضعیف.
- بروز اشکالات یادگیری.
- خستگی در حین انجام کارهای مبتنی بر مهارتهای ظریف.
- ناامیدی و یا اجتناب از کارهای مبتنی بر مهارتهای ظریف.
مهارتهای حرکتی ظریف کودکان 6 تا 7 سالگی
این فعالیتها را انجام می دهد:
- اکثر حروف و اعداد را به درستی می نویسد.
- به طور مداوم روی خطوط می نویسد.
- حرکت کنترل شده مداد را نشان می دهد.
- استقامت خوب برای نوشتن دارد.
- می تواند به طور مستقل لگو ها را بسازد.
- بند کفش ها را مستقل می بندد.
- باز کردن کیسه های زیپ دار، ظروف و جعبه های ناهار.
- لباس پوشیدن و توالت کردن به طور مستقل.
- برش منظم اطراف اشکال.
- تکمیل یک پازل 20 عددی.
- استفاده از چاقو و چنگال.
- کشیدن تصاویر دقیق با اشیاء قابل تشخیص.
پیامدهای احتمالی تاخیر :
- مشکل در آوردن ایده ها بر روی کاغذ.
- در حین انجام کارهای دست خط احساس خستگی می کند.
- مشکل در کلاس به دلیل سرعت کم دست خط.
- خوانایی ضعیف دست خط.
- بروز اشکالات در اعتماد به نفس و انگیزه.
- ناامیدی و یا مشکلات رفتاری احتمالی به دلیل اجتناب از انجام کارهای دست ورزی.
مهارتهای حرکتی ظریف کودکان
7 تا 8 سالگی
این فعالیتها را انجام می دهد:
- منظم، خوانا، هم اندازه و روی خط نوشتن.
- خوانایی دست خط را برای کل نوشته حفظ می کند.
- برش منظم اطراف اشکال.
- لباس پوشیدن و توالت کردن به طور مستقل.
- استفاده از قاشق و چاقو و چنگال برای تمام غذاها.
- شکل دادن صحیح حروف و اعداد.
- تکمیل پازل های پیچیده تر.
- کشیدن تصاویر دقیق با اشیاء قابل تشخیص.
- بستن بند کفش.
پیامدهای احتمالی تاخیر :
- مشکل در انجام به موقع وظایف و تکالیف مدرسه.
- احساس خستگی در حین انجام کارهای مبتنی بر دست ورزی.
- پیشرفت تحصیلی ضعیف و بروز اشکالات یادگیری.
- خستگی، بی انگیزیگی و اضطراب.
- بروز اشکالات رفتاری و ارتباطی و اعتماد به نفس ضعیف.
درمان اشکالات در مهارتهای ظریف کودکان
تنها درمان تخصصی حل اشکالات موجود در مهارتهای ظریف کودکان؛ مداخلات کاردرمانی است.
یک کاردرمانگر می تواند دقیقاً تشخیص دهد که کودک شما با کدام جز مهارت های حرکتی ظریف درگیر است و درمان موثری را در جهت بهبود مهارت های حرکتی ظریف ارایه دهد.
در نتیجه باعث افزایش عملکرد در طیف وسیعی از فعالیت های او می شود.
در کاردرمانی و گفتاردرمانی کوشا واقع در محله یوسف آباد تهران؛ با استفاده از ترکیبی از مداخلات درمانی به فرزند شما کمک می شود تا بتواند از مهارتهای ظریف خود به درستی استفاده کند.
به این ترتیب کودک در انجام کارهای روزمره و تکلیف نویسی در خانه و مدرسه مستقل می شود. زمان مقتضی را به انجام آن ها اختصاص می دهد و از بقیه ی زمان خود می تواند از انجام بازی، فعالیت های مورد علاقه اش و همچنین ارتباط با همسالانش لذت ببرد.
یکی از منابع این نوشته را در اینجا بخوانید.