اختلال خواندن کودکان چیست؟
اختلال خواندن کودکان یک اختلال یادگیری است، که شامل مشکل در خواندن به دلیل دشواری در شناسایی صداهای گفتاری و یادگیری نحوه ارتباط آنها با حروف و کلمات است.
اختلال خواندن کودکان که نارساخوانی نیز نامیده می شود، نتیجه تفاوت های فردی در مناطقی از مغز است که زبان را پردازش می کند.
اختلال خواندن کودکان به دلیل مشکلات هوش، شنوایی یا بینایی نیست.
اکثر کودکان مبتلا به اختلال خواندن، می توانند با دریافت خدمات توانبخشی در قالب کاردرمانی، گفتاردرمانی و غیره در کنار یک برنامه آموزشی تخصصی در مدرسه، موفق شوند. ضمن اینکه حمایت عاطفی والدین نیز در این موفقیت نقش اساسی دارد.
اگرچه اختلال خواندن یک اختلال در پردازش مغز است؛ اما تشخیص زودهنگام و مداخلات توانبخشی زودهنگام می تواند یک تفاوت عمده در روند بهبود اختلال ایجاد کند.
گاهی اوقات اختلال خواندن تا بزرگسالی تشخیص داده نمی شود و فرد دچار گرفتاری های بیشماری در روزمره خود خواهد شد. اما برای کمک گرفتن هیچ وقت دیر نیست.
کودکان مبتلا به اختلال خواندن، اغلب بینایی طبیعی دارند و به اندازه همسالان خود باهوش هستند.
اما آنها در مدرسه بیشتر با مشکل مواجه می شوند زیرا خواندن آنها زمان بیشتری می برد.
مشکل در پردازش کلمات همچنین می تواند املا، نوشتن و واضح صحبت کردن کودکان را نیز سخت کند.
نشانه های اختلال خواندن
تشخیص علائم اختلال خواندن کودکان قبل از ورود به مدرسه دشوار است.
اما برخی سرنخ های اولیه ممکن است نشان دهنده وجود مشکل باشد. هنگامی که فرزند شما به سن مدرسه می رسد، معلم فرزند شما ممکن است اولین کسی باشد که متوجه مشکل می شود.
البته شدت اختلال متفاوت است و این وضعیت اغلب زمانی که کودک شروع به یادگیری خواندن می کند؛ کاملا آشکار می شود.
نشانه های اختلال خواندن کودکان قبل از مدرسه
علائمی که نشان می دهد کودک خردسال ممکن است در معرض خطر اختلال خواندن باشد عبارتند از:
- دیر صحبت کردن
- یادگیری کلمات جدید به آهستگی
- اشکال در شکل‌دهی صحیح کلمات، مانند معکوس کردن صداها در کلمات یا اشتباه گفتن کلماتی که شبیه هم هستند
- مشکل در به خاطر سپردن یا نامگذاری حروف، اعداد و رنگ ها
- مشکل در یادگیری شعرهای مهد کودک
- مشکل در انجام بازی های ریتمیک و حرکتی
نشانه های اختلال خواندن کودکان در سن مدرسه
هنگامی که فرزند شما وارد مدرسه می شود، نشانه های اختلال خواندن ممکن است آشکارتر شود، از جمله:
- خواندن بسیار کمتر از سطح مورد انتظار به تناسب سن
- مشکلات پردازش و درک آنچه شنیده می شود
- مشکل در یافتن کلمه مناسب یا پاسخگویی به سوالات
- مشکلات در به خاطر سپردن توالی چیزها
- مشکل در دیدن (و گاهی شنیدن) شباهت ها و تفاوت ها در حروف و کلمات
- ناتوانی در تلفظ یک کلمه ناآشنا و جدید
- مشکلات املایی
- صرف زمان غیرعادی طولانی برای انجام کارهایی که شامل خواندن یا نوشتن است
- پرهیز از فعالیت هایی که شامل خواندن است
نشانه های اختلال خواندن در نوجوانان و بزرگسالان
علائم اختلال خواندن در نوجوانان و بزرگسالان بسیار شبیه علائم کودکان است. برخی از علائم رایج نارساخوانی در نوجوانان و بزرگسالان عبارتند از:
- مشکل در خواندن، از جمله خواندن با صدای بلند
- خواندن و نوشتن آهسته و پر زحمت
- مشکلات املایی
- پرهیز از فعالیت هایی که شامل خواندن است
- تلفظ نادرست اسامی یا کلمات، یا مشکل در بازیابی کلمات
- صرف زمان غیرعادی طولانی برای انجام کارهایی که شامل خواندن یا نوشتن است
- مشکل در خلاصه کردن یک داستان
- مشکل در یادگیری یک زبان خارجی جدید
- مشکل در حل مسائل ریاضی
چک لیست ارزیابی اختلال خواندن کودکان ویژه والدین
از طریق بررسی نشانه های دسته بندی شده که در چک لیست ارزیابی ادامه آمده است؛ والدین متوجه خواهند شد که آیا رسیدگی به وضعیت کودک در خصوص اختلال خواندن؛ ضروری خواهد بود یا خیر.
نشانه های عمومی اختلال خواندن کودکان
- سرعت پردازش و پاسخگویی به محرکها کند است.
- تمرکز و توجه ضعیف.
- مشکل در پیروی از دستورالعمل ها در خانه، مهد و یا مدرسه.
- فراموش کردن کلمات.
- حافظه ضعیف در امور روزمره.
نشانه های اشکال در نوشتن در اختلال خواندن کودکان
- استاندارد ضعیف کار کتبی در مقایسه با توانایی شفاهی.
- فعالیتهای نوشتاری کثیف با خط خوردگی زیاد.
- نوشتن کلماتی که چندین بار امتحان شده (پاک کردن زیاد).
- اشتباه در حروف مشابه ؛ ک/گ/ج/چ/ح/خ/ر/ز و غیره.
- دست خط ضعیف و حروف بد شکل و خارج از خطوط و ناهماهنگ.
- یک کلمه را به روش های مختلف در یک نوشته املا می کند.
- گرفتن مداد به صورت ضعیف و نامتعارف.
- املای آوایی و عجیب و غریب تولید می کند؛ سن با نوشتار متناسب نیست.
- از توالی غیرمعمول حروف یا کلمات استفاده می کند.
نشانه های اشکال در خواندن در اختلال خواندن کودکان
- پیشرفت کند در خواندن.
- ترکیب حروف با هم مشکل است.
- در ایجاد تقسیم هجا یا دانستن ابتدا و انتهای کلمات مشکل دارد.
- تلفظ غیرمعمول کلمات.
- عدم بیان در خواندن و درک ضعیف.
- در خواندن مردد و پر زحمت به نظر می رسد مخصوصا هنگام خواندن با صدای بلند.
- هنگام خواندن کلمات را از دست می دهد یا کلمات اضافی تولید می کند.
- کلمات آشنا را نمی شناسد.
- نکته اصلی خواندن یا نوشتن داستان را از دست می دهد.
- در انتخاب مهم ترین نکات از یک قطعه مشکل دارد.
- توانایی بازتعریف نوشته ای که خوانده است را ندارد.
نشانه های اشکال در زمان در اختلال خواندن کودکان
- در یادگیری و تشخیص زمان مشکل دارد.
- نگهداری زمان بسیار ضعیف است.
- سازمان دهی امور شخصی و زمان بندی بسیار ضعیف است.
- مشکل در یادآوری اینکه چه روزی از هفته است، تاریخ تولد آنها، فصول سال، ماه های سال.
- مشکل در مفاهیم و توالی زمان ها مانند دیروز، امروز، فردا.
نشانه های اشکال در مهارتهای روزانه در اختلال خواندن کودکان
- مهارت های حرکتی ضعیف که منجر به ضعف در سرعت، کنترل و دقت مداد گرفتن می شود.
- مشکلات حافظه به عنوان مثال برای کارهای روزمره، خودسازماندهی، یادگیری مداوم اشکال دارد.
- با تفاوت بین چپ و راست، بالا و پایین، شرق و غرب گیج شده است.
- غلبه طرفی نامشخص یعنی دست چپ و یا راست تثبیت نشده است.
- هر روز به طور ناهموار عمل می کند و در انجام روتین های خود اشکال دارد.
نشانه های اشکالات رفتاری در اختلال خواندن کودکان
- از تاکتیک های اجتناب و به تعویق انداختن فعالیت مانند تراشیدن مداد و جستجوی کتاب استفاده می کند.
- “رویایی” به نظر می رسد، به نظر نمی رسد گوش کند.
- به راحتی حواسش پرت می شود.
- عملکرد رفتاری نامناسبی در کلاس دارد و یا مخل نظم و یا گوشه گیر است.
- به دلیل تمرکز و تلاش مورد نیاز، بیش از حد خسته می شود.
مجموعه‌ای از این شاخص‌ها که در بالا آمده است می تواند زنگ هشدار برای والدین باشد.
چنانچه فرزند شما نشانه های این چک لیست را بروز می دهد؛ پیگیری وضعیت او از طریق مراجع تخصصی و رسیدگی و درمان، قطعا ضروری است.
اختلال خواندن کودکان و اشکال در پردازش برخی نواحی مغز
اختلال خواندن کودکان با ژن ها مرتبط است. به همین دلیل است که این اختلال اغلب در خانواده ها دیده می شود.
اگر والدین، خواهر و برادر یا سایر اعضای خانواده شما به این اختلال مبتلا باشند، احتمال ابتلا به نارساخوانی بیشتر است.
اختلال خواندن کودکان ناشی از تفاوت در بخش‌هایی از مغز است که زبان را پردازش می‌کند. اسکن های تصویربرداری در افراد مبتلا به نارساخوانی نشان می دهد که مناطقی از مغز که باید هنگام مطالعه فعال باشند، به درستی کار نمی کنند.
وقتی کودکان خواندن را یاد می گیرند، ابتدا متوجه می شوند که هر حرف چه صدایی تولید می کند. مثلاً «ب» صدای «بُه» می دهد. “M” صدای “em” را ایجاد می کند.
سپس، آنها یاد می‌گیرند که چگونه آن صداها را برای تشکیل کلمات بنویسند. در نهایت، آنها باید معنی کلمات را بفهمند.
اما برای کودکانی که اختلال خواندن دارند، مغز مشکل دارد که حروف را به صداهایی که می‌سازند متصل کند و سپس آن صداها را با کلمات ترکیب کند.
اختلال خواندن برای هر فرد متفاوت است. برخی از افراد شکل خفیفی دارند که در نهایت نحوه مدیریت آن را یاد می گیرند.
دیگران کمی بیشتر برای غلبه بر آن مشکل دارند.
حتی اگر اختلال خواندن کودکان به طور کامل درمان نشود، باز هم می‌توانند به دانشگاه بروند و در زندگی موفق شوند به شرطی که از مداخلات زودهنگام کاردرمانی، گفتاردرمانی و همچنین تسهیلات یادگیری متفاوت و ویژه بهره ببرند.
علل اصلی اختلال خواندن کودکان
ژنتیک:
اختلال خواندن به شدت ژنتیکی است و در خانواده ها دیده می شود. کودکی که یکی از والدینش مبتلا به نارساخوانی است 30 تا 50 درصد احتمال دارد که آن را به ارث ببرد. شرایط ژنتیکی مانند سندرم داون نیز می تواند نارساخوانی را بیشتر احتمال دهد.
تفاوت در رشد و عملکرد مغز:
اگر نارساخوانی دارید، عصبی هستید. این بدان معناست که مغز شما متفاوت از آنچه انتظار می رود شکل گرفته یا کار می کند. تحقیقات نشان می دهد افراد مبتلا به اختلال خواندن در ساختار، عملکرد و شیمی مغز تفاوت هایی دارند.
اختلال در رشد و عملکرد مغز:
عفونت ها، قرار گرفتن در معرض سموم و سایر رویدادها می توانند رشد جنین را مختل کنند و احتمال بروز نارساخوانی را در مراحل بعدی را افزایش دهند.
عوامل خطر در ابتلا به اختلال خواندن کودکان
عوامل خطر متعددی می توانند در ابتلای کودک به اختلال خواندن نقش داشته باشند. آنها شامل:
- قرار گرفتن در معرض سمی آلودگی هوا و آب می تواند خطر ابتلا به نارساخوانی را افزایش دهد. این امر به ویژه در مورد فلزات سنگین (مانند سرب یا منگنز)، نیکوتین و برخی مواد شیمیایی که به عنوان بازدارنده شعله استفاده می شوند، صادق است.
- عدم دسترسی به مطالب خواندنی خطر ابتلا به اختلال خواندن را افزایش می دهد. برای کودکانی که در خانواده‌هایی بزرگ می‌شوند که مطالعه در آنها تشویق نمی‌شود یا در جایی که مطالب خواندن کمتر در دسترس است، بیشتر است.
- محدودیت های محیط یادگیری و به طور کلی فقر محیطی خطر ابتلا به اختلال خواندن را افزایش می دهد. کودکانی که از حمایت یادگیری کمتری در مدرسه یا محیط های مشابه برخوردار هستند، بیشتر در معرض ابتلا به نارساخوانی هستند.
درمان اختلال خواندن کودکان
تخصصی و اثربخش ترین روش درمانی برای بهبود اختلال خواندن کودکان؛ بهره گیری از مداخلات توانبخشی است.
در کاردرمانی و گفتاردرمانی کوشا واقع در محله یوسف آباد تهران، مداخلات کاردرمانی ذهنی، آی ام تراپی، موسیقی درمانی و گفتاردرشمانی به صورت مجزا و یا ترکیبی از مداخلات، برای کمک به کودکان مبتلا به اختلال خواندن استفاده می شود.
با ما تماس بگیرید و شاهد تغییرات مثبت در کودکتان باشید.
یکی از منابع نوشتار فوق را می توانید در اینجا مطالعه کنید.