خجالت چیست؟

از نظر علمی احساس خجالت، یك واكنش طبیعی نسبت به افراد یا محیط‌های جدید است كه در حقیقت تركیبی از حس ترس و كنجكاوی را در خود دارد. شیرخواران با دیدن غریبه‌ها روی‌شان را برمی‌گردانند. كودكان نوپا به زمین نگاه می‌كنند و به پدر یا مادرشان می‌چسبند و حتی ممكن است در این شرایط به مكیدن انگشت شست بپردازند اما بیشتر بچه‌ها قبل از 3 سالگی به راحتی با همه ارتباط برقرار می‌كنند و به‌نظر بسیار اجتماعی می‌آیند اما بعد از این سن، ترس بیشتر كودكان از غریبه‌ها شروع می‌شود و آن‌ها حس خجالت و شرمندگی را یاد می‌گیرند. در این زمان است كه ناگهان كوچولوی اجتماعی و برون‌گرای شما تبدیل به یك موجود خجالتی می‌شود.

باید نگران فرزند خجالتی‌ام  باشم؟

وقتی خجالتی بودن بچه‌ها شروع می‌شود اصلا لازم نیست نگران باشید؛ در شرایط طبیعی مانند ورود به یك مهدكودك یا محیط جدید، خجالت كشیدن بچه‌ها كاملا طبیعی است زیرا بچه‌ها در این محیط‌ها با بزرگسالانی مواجه می‌شوند كه تاكنون آن‌ها را نمی‌شناخته‌اند و علاوه بر آن، باید یك سری از وظایف را نیز انجام دهند. این موضع حتی برای ما بزرگ‌ترها هم صدق می‌كند؛‌ وقتی وارد یك جمع غریبه می‌شویم، ناخودآگاه یك قدم خود را عقب می‌كشیم.

 روی كودكان برچسب «خجالتی» نزنید

«ببخشید، این پسر من خیلی خجالتی است» یا «دخترم خجالت می‌كشد، برای همین نمی‌آید تا با دختر شما بازی كند.» این‌ها همان جملاتی است كه مادر و پدر یك كودك خجالتی معمولا زمان روبه‌رو شدن با دیگران به زبان می‌آورند غافل از این‌كه این كار اشتباه است! گفتن این‌كه فرزندتان خجالت می‌كشد یا خجالتی است، به او این پیام را می‌دهد كه چیزی غیرطبیعی در وجودش هست و شما از این بابت شرمنده یا نگران هستید. همین موضوع موجب می‌شود تا كودك احساس گناه و تقصیر كند. این احساس گناه به جای آن‌كه كودك را در رویارویی با حس خجالت، توانمند كند، بدتر او را گوشه‌گیر و ساكت می‌كند. اگر می‌خواهید فرزندتان هنگام روبه‌رو شدن با فامیل‌های نسبتا دور، كمتر ترسیده و خجالت بكشد، بهترین راه آن است كه به كودك توضیح دهید باید انتظار چه چیزی را داشته باشد مثلا بگویید:«عمه شیرین دوست دارد تو را ببوسد، تو هم عمه را ببوس.» اگر به كودك بگویید: «خجالت نكش!» او حتما بیشتر خجالت خواهد كشید!

 چقدر باید صبر كنید؟

اولین قدم برای كمك به كوچولوی خجالتی‌تان این است كه او را به زور مجبور به كاری نكنید و برای آشنا شدن او با محیط و افراد زمان كافی را اختصاص دهید. برخلاف ما بزرگسالان، آشنا شدن بچه‌ها با محیط جدید و كنار آمدن با وظایف جدید، ممكن است خیلی طول بكشد مثلا اگر كودك‌تان را در یك مهد كودك یا پیش‌دبستانی ثبت‌نام كرده‌اید، كاملا طبیعی است كه یك ماه طول بكشد تا او با بچه‌های دیگر و مربی خودش آشنا شود.  فرزند شما حتی ممكن است فقط با نشستن روی یك صندلی در یك نقطه خاص كلاس آرامش یابد! اگر شما كودك را به زور مجبور كنید تا خجالتش را كنار بگذارد، ممكن است نتیجه عكس بگیرید و او بیشتر به درون خودش پناه ببرد همچنین اگر او را مجبور كنید تا فورا و همان روزهای اول با بچه‌های دیگر گروه آشنا شود، اوضاع از این هم بدتر خواهد شد و ممكن است كودك در كسب مهارت‌های اجتماعی دچار مشكل شود. مشكل خجالت كودكان تنها با یك روند آرام و طولانی حل می‌شود و هیچ راه حل سریعی برای آن وجود ندارد.

 در مهمانی با كودك‌تان چه كنید؟

بچه‌های خجالتی، مطمئنا دوست ندارند مركز توجهات یك جمع باشند. بنابر این شما نباید كاری كنید كه ناگهان همه متوجه كودك‌تان بشوند. این‌كه از پسرتان بخواهید جلوی یك جمع كه برای نخستین بار آن‌ها را می‌بیند، سنتور بزند یا برای آن‌ها شعر بخواند، كار نادرستی است. كودكان فقط برای كسانی این كار را می‌كنند كه به آن‌ها اعتماد داشته باشند. این‌كه شما به‌طور غیرمنتظره و بدون اطلاع قبلی به فرزندتان، از او چنین كارهایی را بخواهید، باعث سرخوردگی كودك می‌شود به‌ویژه در دوران پیش‌دبستانی كه زمان ساخته شدن اعتماد به نفس كودك است. بد نیست بدانید سخنرانی و اجرا در جمع ترس شماره یك بزرگسالان است، چه برسد به بچه‌ها!

عشق‌تان را ابراز كنید

كودك خجالتی شما باید اطمینان داشته باشد كه شما او را همان‌طور كه هست، دوست دارید. او راه و روش خودش را برای روبه‌رویی با موقعیت‌های جدید دارد و دوست دارد اول مشاهده كند و بعد وارد بازی شود. شما باید به این ویژگی‌ها احترام بگذارید. همین كه فرزندتان را در آغوش بگیرید، نشان می‌دهد او با همان ویژگی‌هایش شایسته دوست داشتن شما‌ست. محبت شما به فرزندتان به او اعتماد به نفس می‌دهد.

 چگونه شروع كنیم؟

مربی‌های كودك جمله مشهوری دارند كه می‌گوید: «هر چه كودك كوچك‌تر، گروه دوستی هم كوچك‌تر!» این یك قانون ساده است كه به شما هم در حل مشكل خجالت فرزندتان كمك می‌كند. اگر می‌خواهید عادت‌های اجتماعی فرزندتان را تقویت كنید، این كار را باید از اجتماعات كوچك شروع كنید. برای شروع، معرفی یك دوست جدید هم‌سن و سال به‌عنوان همبازی به فرزندتان كفایت می‌كند. بهتر است دوست كودك‌تان را به خانه‌تان دعوت كنید به این ترتیب تعداد چیزهای جدیدی كه فرزندتان یكباره با آن‌ها روبه‌رو می‌شود، كم خواهد شد و او آسان‌تر با شرایط كنار خواهد آمد. بعد از چند هفته می‌توانید اجازه دهید تا فرزندتان به خانه دوستش برود. وقتی كودك چند ماهی را با همبازی جدید گذراند و به او عادت كرد، می‌توانید عضو جدیدی را وارد گروه كنید و از والدین این كودك هم بخواهید تا اجازه دهند بچه‌ها به نوبت در منزل هر كدام از اعضای گروه با هم بازی كنند به این ترتیب گروه دوستان كم‌كم بزرگ‌تر می‌شود و در عین حال شما قادر به كنترل اوضاع هستید.