موسیقی درمانی کودکان

موسیقی درمانی چیست؟

امروزه موسیقی درمانی در دنیا یک حرفه درمانی مراقبتی بسیار شناخته شده است. همانطور که از نامش مشخص است تمرکز این حرفه بر استفاده از موسیقی در درمان است.
موسیقی درمانی می تواند به بهبود طیف وسیعی از مسائل و مشکلات مختلف روحی، جسمی، ذهنی، اجتماعی و عاطفی افراد در تمامی گروه های سنی کمک کند.هدف از مداخلات موسیقی درمانی اساساً بهبود کیفیت زندگی است و این کار به روش های مختلف انجام می پذیرد.
در یک تعریف دقیق تر می توان گفت موسیقی درمانی استفاده سازمان یافته و یا تجویز شده از موسیقی، ابزارهای موسیقایی و فعالیتهای موزیکال در جهت بهبود اشکالات و یا اختلالات مختلف در حیطه های روحی، جسمی، ذهنی، رفتاری و غیره است.
مداخلات تا جایی ادامه می یابد که فرد بتواند بیشترین بهره وری را از ظرفیت های عملکردی و رفتاری خودش داشته باشد و به عنوانی خوب خودش شود و در نتیجه همین امر موجب بهبود کیفیت زندگی فرد در ابعاد متفاوت خواهد شد.

موسیقی درمانی مداخله درمانی چندوجهی

موسیقی درمانی، مداخله درمانی بسیار گسترده، متنوع و خلاقانه است چرا که موسیقی اساسا هنری چند وجهی است؛ صدا، حرکت، ریتم، شمارش، احساس، رنگ، طنین همه و همه باعث می شود که موسیقی محرکهای بسیاری را برای تحریک و برانگیختن آنچه فرد لازم دارد، در اختیارش قرار دهد و به همین جهت بر طیف وسیعی از مشکلات و اختلالات تاثیر گذار خواهد بود.
می تواند به یک کودک نوپا کمک کند تا در بازه مشخص بتواند به المانهای اصلی رشدش دست یابد.
همانطور می تواند به یک بیمار مبتلا به پارکینسون کمک کند تا کنترل و قرار بیشتری روی حرکاتش پیدا کند.
موسیقی درمانی می تواند به نوجوانی که آسیب دیده است و یا اختلال سلوک دارد کمک کند تا راههای جدیدی در ذهنش باز شود، خودش را به درستی ابراز کند و بتواند انگیزه لازم را برای ادامه مسیر به گونه ای لذت بخش و بدون آسیب رساندن به دیگران، تجربه کند.

موسیقی درمانی چگونه عمل می کند؟

شاید گمان کنید که در موسیقی درمانی فرد در یک فضای آموزشی قرار می گیرد و ضمن آموزش، برخی اهداف درمانی پوشش خواهد یافت. اما خیر اصلا اینگونه نیست.
در موسیقی درمانی فارغ از میزان و کیفیت آشنایی افراد با موسیقی، سازها و غیره  یک طرح درمان که شامل مجموعه ای از فعالیتهای هدفمند و مرتبط است توسط درمانگر تعریف و سپس فرد شروع به مشارکت در انجام فعالیت ها به صورت مرحله ای خواهد کرد.
ضمن اینکه تمرینات و فعالیتهایی هم برای فرد در خارج از محیط درمان طرح ریزی می شود که بهبود عملکرد، رفتار و یا سایر مسائل، همواره در جریان باشد.
اولین و مهمترین مرحله در مداخلات موسیقی درمانی بررسی نتیجه ارزیابی فرد و سپس شروع سلسله فعالیتهای تکنیکال و برنامه ریزی شده موسیقایی است.
موسیقی درمانگر با توجه به نتیجه ارزیابی اولیه که توسط متخصص مربوطه انجام شده است (کاردرمانگر، روانپزشک و غیره) و اشکالات و یا اختلالاتی که مراجعه کننده دارد؛ یک طرح درمانی را که شامل فعالیتهای مرحله ای است در نظر می گیرد و سپس در خلال جلسات با مشاهده بازخوردی که از مراجعه کننده می بیند؛ فعالیتها تقویت می شود و تغییر می کند تا نهایتا اهداف درمانی محقق گردد.

جلسات موسیقی درمانی کودکان در کوشا

در جلسات موسیقی درمانی کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی کوشا؛ با توجه به نوع اشکالات و اختلالات، فعالیتهای بسیار متنوعی با مشارکت کامل مراجعه کننده انجام می پذیرد که از جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نواختن سازهای متفاوت؛کلیددار، کوبه ای، زهی و بادی بر اساس الگوها و روش های متفاوتی که موسیقی درمانگر با توجه به سطح توانایی های مراجعه کننده از او می خواهد.
• انجام فعالیتهای موزون، ریتمیک و هدفمند یا انجام حرکات با الگوهای متفاوت.
• گوش دادن به قطعات متفاوت با کلام و یا بی کلام؛ با اهداف درمانی مشخص مانند یک مکالمه منسجم و یا ساخت داستان و غیره.
• ساختن آهنگ، شعر و ترکیبات حرکتی متفاوت.
• انجام فعالیتهای مبتنی بر تکنیک های وکال.
• خواندن آواز و اجرای آوازهای متفاوت.
• بداهه نوازی با هر سطح از توانایی در نواختن ساز.
• انجام فعالیتها و بازی های متنوع موسیقایی.

و بسیاری از فعالیتها و روش های خلاقانه و موثر که مراجعه کننده در جلسات موسیقی درمانی با مشارکت کامل موسیقی درمانگر و یا با نظارت وی انجام می دهد.

در جلسات موسیقی درمانی؛ طرح اصلی درمان بر رفع اشکالات متمرکز شده است.
به عنوان مثال اگر کودکی در مهارتهای دست ورزی خود اشکالاتی داشته باشد ابتدا فعالیتهایی برای او در نظر گرفته می شود که با انجام مستمر این فعالیتها اشکالات موجود برطرف شود مانند حرکت انگشتان بر روی سازهای کلیددار.
در نتیجه انجام مستمر و متنوع این فعالیتها کودک می تواند بهتر از مهارتهای ظریف خود بهره ببرد.
در مرحله بعد فعالیتها وارد سطح پیشرفته تری خواهد شد تا از آن طریق عملکرد کودک در حیطه مهارتهای ظریف تسهیل شده، پیشرفت  کند و تقویت شود.

موسیقی درمانی مرحله ای و پیش رونده

در خصوص سایر اشکالات و اختلالات هم ترتیب و طراحی فعالیتها ابتدا متمرکز بر رفع اشکال و سپس بهبود و ارتقای عملکرد و یا رفتار تا سطح مطلوب و مورد انتظار فرد است.
یعنی ابتدا اشکالات رفع می شود و سپس فرد در خلال جلسات می تواند از ظرفیتهای عملکردی و رفتاری اش بهترین استفاده را بکند.   
زمانی که فرد بتواند از تمامی ظرفیت هایی که دارد به درستی استفاده کند و به نهایت استقلال و توانمندی اش برسد در نتیجه کیفیت زندگی روزمره او و فعالیتهایی که انجام می دهد و تعاملش با محیط رشد خواهد یافت.
زمانی که در سایر محیط ها هم توانست همین عملکرد و یا رفتار را از خودش نشان دهد، دیگر فرد به مرحله تثبیت رسیده است و جلسات موسیقی درمانی به اهداف اصلی خود دست یافته است.
آن زمان فرد ترخیص خواهد شد.

نگاهی به تاریخچه موسیقی درمانی

ایده موسیقی به عنوان متغیر و محرکی شفابخشی که می تواند بر سلامت روح و جسم انسان و حتی طریقه رفتار و تعامل او با محیط تأثیر بگذارد به قدمت نوشته های ارسطو و افلاطون و در برخی فرهنگ ها حتی به پیش از آن برمی گردد.
برای قرن ها موسیقی توسط بشر به عنوان وسیله ای استفاده می شد که از طریق آن می توانست با دیگران ارتباط برقرار کند و در خلال این تعامل اهداف شفابخشی روح و جسم را فراهم نماید.
مثلا در جوامع باستانی، شفا دهندگان جادویی معروف به “شمن” از موسیقی استفاده می کردند تا فرد از شر ارواح شیطانی که باعث بیماری می شد، خلاص شود.
در یونان باستان، کشیشان از موسیقی برای ایجاد نظم بین جسم و روح یک فرد آسیب دیده استفاده می کردند که این امر با نواختن سازها و انجام حرکات موزون همراه بود.  
همچنین در بسیاری از تمدن ها برای برانگیختن احساسات خاص، ساختن شخصیت و همچنین بازگرداندن احساسات از موسیقی به عنوان محرک درمانی استفاده می کردند.

موسیقی درمانی التیام دهنده  آسیب ها

نگاهی به تاریخچه موسیقی نشان می دهد که همواره از آن به عنوان وسیله ای جهت تسکین، مدیتیشن و التیام دردها در مکاتب مختلف بهره می جستند.
بنابراین، موسیقی درمانی به هیچ وجه یک حرفه جدید نیست، زیرا رابطه ای که بین مراجع و یک درمانگر به لطف تجربه مشترک موسیقی امروزه وجود دارد، شبیه به همان ارتباطی است که قرن ها پیش در چنین رابطه درمانی وجود داشت.
شاید بتوان گفت اولین باری که اثر موسیقی به عنوان یک فاکتور مهم در درمان ثابت شد پس از جنگ جهانی اول و دوم بود که موسیقیدانان آماتور و حرفه ای مختلف دور هم جمع شدند و تصمیم گرفتند که برای هزاران نفر از کهنه سربازهایی که مجروح جنگ بوده اند، موسیقی بنوازند.
نوازندگان به صورت داوطلبانه بر بالین سربازان حاضر می شدند و برای آنها قطعاتی را می نواختند.
پس از مدتی پزشکان از نتایج این نوازندگی و تاثیر آن بر بهبود اوضاع سربازان آسیب دیده حیرت‌زده شدند، چرا که تفاوت عمده ای میان روند بهبود و درمان این سربازان که در معرض نواختن موسیقی قرار گرفته بودن، با سایرین وجود داشت.
نکته جالب این بود که این سربازان هم به لحاط عاطفی و روانی و هم به لحاظ جسمی تغییرات مثبتی را نشان دادند. در این زمان بود که آنها متوجه شدند که موسیقی در واقع می تواند با سایر برنامه های درمانی که برای سربازان در نظرگرفته شده است، ادغام شود.
بنابراین، متخصصان پزشکی از بیمارستان‌های مربوطه خود درخواست کردند تا با استخدام نوازندگان در طراحی مجدد و تسهیل طرح‌های درمانی کمک کنند. 

شناسایی موسیقی درمانی به عنوان یک درمان رسمی و حرفه ای

رفته رفته متخصصین بیشتری در خصوص مزایای موسیقی درمانی متقاعد شدند و همین امر موجب ایجاد و توسعه زیرساختهای آموزشی و پزوهشی علم موسیقی درمانی در قرن بیستم شد.
دانشگاه ایالتی میشیگان اولین موسسه ای بود که در سال 1944 دوره رسمی موسیقی درمانی را ارائه کرد و این دوره پنجاهمین سالگرد تولد خود را در سال 1994 جشن گرفت.
امروزه، موسیقی درمانگران از یک رویکرد بسیار التقاطی و چندوجهی برای درمان استفاده می کنند.
به همین علت می توان گفت موسیقی درمانی یک علم بین رشته ای است که طیف وسیعی از تکنیک ها و فعالیتها را در برمی گیرد.
امروزه موسیقی درمانی یک مداخله درمانی بسیار موثر است که می تواند به بهبود طیف وسیعی از اشکالات و اختلالات در کودکان و بزرگسالان کمک کند.

موسیقی درمانی کودکان چیست؟

موسیقی درمانی اولین مداخله مجاز در کودکان نوپا است.
چرا که موسیقی به عنوان یک عامل درمانی چند وجهی، هیچگونه عارضه ای برای کودک نخواهد داشت.
موسیقی درمانی به عنوان محرکی قوی و لذت بخش می تواند همزمان بر عملکرد ذهنی، حسی، حرکتی، رفتاری و ارتباطی کودکان تاثیر بگذارد. 
در مداخلات موسیقی درمانی، کودک در یک فضای جدید و مطلوب قرار می گیرد که در این فضا علاوه بر نواختن و بازی با سازهای متفاوت، تجربه انجام و مشارکت در فعالیتهای موسیقایی را پیدا می کند.
اولین اتفاق خوشایند در مداخلات موسیقی درمانی؛ همکاری و مشارکت مثبت کودکان است.
چنانچه انجام فعالیت و یا تکنیکی با توجه به وضعیت اشکالات کودک برایش سخت باشد، به دلیل جذابیت و نو بودن این تجربه موسیقایی، سعی می کند که نهایت همکاری را داشته باشد.
موسیقی و فعالیتهای مرتبط با آن، ساختاری قوی و منظم دارد که در این ساختار ریتم، زمان، سرعت و احساس وجود دارد. بنابراین می تواند بر تمامی ابعاد رشد کودک تاثیر بگذارد.

در مقاله جامع پیوست با بررسی روند رشد کودکان، ببینید آیا در فرزند شما اشکالاتی جهت پیگیری وجود دارد یا خیر ؟

موسیقی درمانی بر عملکردهای اجرایی کودک تاثیر دارد.

علی رغم آنچه در برخی متون و منابع مشاهده می شود و افراد گمان می کنند که بیشترین تاثیر موسیقی درمانی بر کاهش تنش های روانی و عاطفی کودکان است، اما خیر اینگونه نیست.
موسیقی همانگونه که می تواند عاملی جهت کاهش اختلالات اضطرابی کودک باشد به همان میزان می تواند بر رشد حسی حرکتی، شناختی و پردازشی و سایر ابعاد عملکرد کودک هم تاثیر بگذارد.
اولین واکنش کودک به شنیدن یک قطعه موسیقی را شاید تجربه کرده اید او  حرکت می کند و می رقصد و می خواند.
در ادامه نمونه هایی از فعالیتهای جلسات موسیقی درمانی و تاثیر آن بر مهارتهای اصلی رشدی کودکان آمده است، البته در تمامی زمینه ها همواره فعالیتها به صورت ترکیبی از چندین تکنیک متفاوت طرح ریزی شده و انجام می شود.

موسیقی درمانی و مهارتهای حرکتی ظریف
در خلال جلسات موسیقی درمانی کودک این فرصت را پیدا می کند که از مهارتهای ظریف خود برای نواختن سازهای متفاوت استفاده کند.
به عنوان مثال سازهای کلیددار مانند کیبورد و یا نواختن سازی مانند  کالیمبا که مستقیما بهره گیری از مهارتهای ظریف را موجب می شود.
موسیقی درمانگر با روش های مختلف و تکنیکهای متفاوتی از کودک می خواهد که با انگشتانش بنوازد و  رفته رفته در خلال جلسات و با پیشرفت تکنیک ها این مهارت رشد می کند و به سطح قابل قبول مقیاس رشدی کودک با توجه به سن او می رسد.  

موسیقی درمانی و مهارت های حرکتی درشت
طیف وسیعی از تکنیکهای موسیقی درمانی به رشد حرکات درشت کودکان (راه رفتن، نشستن، پریدن، بالا رفتن، لی لی کردن و …) کمک می کند.
ضمن اینکه هماهنگی حرکتی در کودک نیز در خلال انجام این فعالیتها رشد می کند چون در موسیقی هماهنگی همواره یک اصل است.
به عنوان مثال نواختن سازهای کوبه ای در وضعیتهای متفاوت بدن (نشسته و ایستاده، تعادلی و …)، انجام حرکات موزون و هماهنگ با ریتم و موزیک، اجرای بخشی از یک قطعه با استفاده از حرکات بدن و بسیاری دیگر که موجب رشد مهارت حرکتی درشت در کودکان می شود.

موسیقی درمانی و مهارت های شناختی
شناخت و ادراک یعنی چگونگی درک و دریافت کودک از محیط و محرکهایی که از محیط می گیرد و به آنها پاسخ می دهد. قطعا مهارتهای شناختی یک بعد اساسی در رشد کودکان است. اشکالات شناختی کودکان معمولا بر تمامی وجوه عملکرد و حتی رفتار و گفتار کودک آثار منفی خواهد داشت.
در خلال جلسات موسیقی درمانی تکنیک های خلاقانه و بسیاری وجود دارد که منجر به رشد شناختی کودکان می شود.
انجام حرکات متفاوت با استفاده از نمادها، نواختن سازها به صورت الگوهای مشخصی که درمانگر تعیین می کند،
تبدیل شعر به حرکت، تصویر و یا یک داستان و بسیاری از فعالیتهای موسیقایی دیگر به رشد شناختی کودک کمک می کند و سبب می شود او متناسب با سن بتواند درک صحیحی از محیط داشته باشد.
علاوه بر این فعالیتهای موسیقی درمانی سبب رشد سرعت پردازش و پاسخگویی کودکان هم خواهد شد.   

علاوه بر نمونه هایی که در بالا به آنها اشاره شده است:

• نواختن سازهای متفاوت؛ کلیددار، کوبه ای، زهی و بادی بر اساس الگوها و روش های متفاوتی که موسیقی درمانگر با توجه به سطح توانایی های مراجعه کننده از او می خواهد.
• انجام فعالیتهای موزون، ریتمیک و هدفمند یا انجام حرکات با الگوهای متفاوت.
• گوش دادن به قطعات متفاوت با کلام و یا بی کلام؛ با اهداف درمانی مشخص مانند یک مکالمه منسجم و یا ساخت داستان و غیره.
• ساختن آهنگ، شعر و ترکیبات حرکتی متفاوت.
• انجام فعالیتهای مبتنی بر تکنیک های وکال.
• خواندن آواز و اجرای آوازهای متفاوت.
• بداهه نوازی با هر سطح از توانایی در نواختن ساز.
• انجام فعالیتها و بازی های متنوع موسیقایی.

کمک موسیقی درمانی به طیف وسیعی از اشکالات

فعالیتهای متنوع و چندکارکردی در مداخلات موسیقی درمانی و تکنیک هایی که در جلسات مورد استفاده قرار می گیرد، می تواند به بهبود طیف وسیعی از اشکالات و اختلالات در کودکان اعم از اتیسم، آسپرگر، بیش فعالی، فلج مغزی، سندرم داون و سایر اختلالات رشدی، اختلالات ذهنی، اختلالات حسی و حرکتی، فلج مغزی، اختلالات رفتاری و ارتباطی، اختلالات اضطرابی، اختلالات گفتار و زبان؛ کمک کند.
در وهله نخست اشکالات تا حد امکان حل و فصل شود و سپس با رشد مهارت های ضروری، کیفیت زندگی روزانه کودک با بهره گیری او از تمامی ظرفیتهایی که دارد، تغییر چشمگیری یابد.

موسیقی درمانی کودکان در کوشا 

در کاردرمانی و گفتاردرمانی کوشا، جلسات موسیقی درمانی برای کودکان با اشکالات و یا اختلالات متفاوت در حیطه عملکردهای اجرایی و یا اشکالات رفتاری، ارتباطی و اضطرابی به صورت منظم برگزار می شود. 
در خلال جلسات موسیقی درمانی کودکان با انجام تکنیک ها و فعالیتهای متفاوتی مواجه می شوند که به مرور زمان سبب کاهش نشانه های ناخوشایند و ارتقای عملکردهای اجرایی و رفتاری آنها خواهد شد. 
کاردرمانی کوشا در منطقه یوسف آباد تهران واقع شده است.
بعد از پذیرش و انجام ارزیابی جامع کودک، مداخلات درمانی در صورت لزوم برای او طرح ریزی می شود و چنانچه بر اساس نتیجه ارزیابی موسیقی درمانی به حل اشکالات کودک کمک کند، برای او برنامه منظم جلسات تعیین خواهد شد. 
موسیقی درمانی کودکان در یوسف آباد تنها مرکز جامع موسیقی درمانی در تهران می باشد.
برای دریافت اطلاعات بیشتر با کوشا تماس بگیرید.